“Bộ tứ siêu đẳng” là dự án mà nhiếp ảnh gia Phạm Thành Long dành trọn tâm huyết để kể lại câu chuyện của những chiếc xe máy – thứ phương tiện nhỏ bé nhưng gánh trên mình cả nhịp sống của người Việt. Anh gom bốn khung hình có cùng nhịp thở vào chung một bố cục, như bốn mảnh ghép của một lát cắt đời thường mà chúng ta vẫn thấy mỗi ngày nhưng ít khi dừng lại để ngắm.
Ý tưởng ấy đã được anh thai nghén suốt bốn năm trời, âm thầm đi theo anh từ những buổi chiều đứng trên cầu vượt, cho đến khi cuối năm 2018, bộ ảnh mới thật sự “chín” để ra đời. Anh bảo, khi nhìn từ trên cao xuống, giao thông hà nội mọi thứ như xích lại gần: những bánh xe, dáng người, chuyển động nhỏ đều hiện lên rất thật, rất sống – nổi bật trên nền mặt đường bằng phẳng và tối giản, như thể cả câu chuyện chỉ dành riêng cho người đang ngắm nó.
Những chiếc xe máy “tuổi đời ngang bằng một đời người”, không còn yếm, sơn tróc, tiếng nổ khò khè – vậy mà vẫn bền bỉ lăn bánh. Đây mới chỉ là “màn dạo đầu”, vì tác giả còn muốn mở rộng thêm trong tương lai.
Chuyện quen mà lạ của người Việt ngày nào cũng thấy: xe chen xe, người lách người, ai cũng tìm mọi khe trống để chui vào. Nhưng khi đưa lên ảnh, dưới góc nhìn kể chuyện, bỗng nhiên những cảnh quen đó trở nên thú vị như đang xem một bộ phim… hơi bị ngầu.
Trò chơi “điền vào chỗ trống” phiên bản Hà Nội cứ thấy khoảng trống là lao vào. Dần dần cái thói quen “tận dụng mọi cm² mặt đường” lại thành đặc sản mà khách nước ngoài vừa hoang mang, vừa bật cười.
Với du khách nước ngoài, qua đường = thử thách sinh tồn. Nhiều người nước ngoài kể rằng sang Việt Nam mà băng qua đường thành công là coi như… tăng 1 cấp độ sống sót. Trông thì rối rắm, nhưng ai quen rồi thì cứ thế mà đi, nhẹ như lướt sóng.
Chụp giao thông từ trên cao – không mới nhưng vẫn hút mắt. Trước đây đã có bộ ảnh xe hàng rong nhìn từ cầu vượt của nhiếp ảnh gia Loes Heerink. Nhưng phiên bản của Phạm Thành Long thì đa dạng hơn, có cả người, cảnh, thói quen, và những “màn biểu diễn” đặc trưng của đường phố Hà Nội.
Theo Ủy ban An toàn Giao thông, hơn 10 năm sau khi bắt buộc đội mũ, tỉ lệ người đội mũ khi đi xe máy đã vượt mốc 90%. Nghĩa là giờ ra đường, hiếm khi bạn thấy đầu trần “phóng như bay” như thời xưa nữa.
Xe máy và xe đạp – hai người bạn thân của người Việt. Tháng 11, tác giả bắt được những khoảnh khắc rất “đời”: người đi làm, người chở hàng, người chở cả thế giới phía sau lưng.
Những pha chở hàng “đỉnh cao” – hay còn gọi là “người phân làn”. Xe cũ kỹ nhưng hàng hóa thì cao ngất, nghiêng nghiêng như sẵn sàng đổ. Người Hà Nội gọi vui đây là “những chiến binh giữ làn”. Không có họ, không khí đường phố có khi… thiếu muối. Có lẽ vì người Việt luôn có tài biến chiếc xe máy thành… xe tải mini.
Lái xe gác một tay – thói quen nhìn qua tưởng nhẹ nhàng, nhưng ẩn trong đó là sự chủ quan rất đời của người phố: vội thì vội thật, nhưng vẫn phải tranh thủ “tự do cho cánh tay mình” giữa phố xá chen chúc. Khoảnh khắc ấy lên ảnh vừa buồn cười, vừa chân thật – như một lát cắt nhỏ cho thấy cách con người Hà Nội xoay sở giữa nhịp sống hối hả của chính họ
Vội vã đến đâu thì chị em ra đường lúc nào cũng combo chống nắng từ đầu đến chân: áo dài tay, khẩu trang nhiều lớp, mũ rộng vành, khăn trùm… Khi lao vun vút trên đường, người ta đùa là “ninja chính hiệu”.
Khác hoàn toàn với chị em, cánh đàn ông thường thoải mái hơn hẳn: gió táp, tay lái vững, áo phông khoe bắp tay – tạo vibe cực… phiêu. Tác giả chụp loạt ảnh này suốt tháng 11 đến 12/2018.
Nhìn họ phóng giữa phố mà cứ tưởng đang quay MV “đời là bể khổ”, gió tạt vào mặt cho tỉnh. Có lẽ họ không mệt tay, chỉ là mệt đời – nên mới chọn cách lái xe kiểu nửa buông xuôi, nửa bất cần. Vừa nguy hiểm, vừa hài, lại tạo cảm giác như phố xá Hà Nội chính là sân khấu để họ diễn vai “người đàn ông mạnh mẽ nhưng tổn thương”.
Trong bộ ảnh, có đôi vợ chồng mà người phụ nữ ôm trọn cái ghi-đông như ôm cả cuộc mưu sinh vào lòng. Chỗ ngồi thì chật như nén gạo cuối tháng, nhưng tình cảm thì rộng bằng… cả con đường họ đang chạy. Người đàn ông phía sau giữ tay lái bằng sự tập trung và giữ người phụ nữ bằng sự tin tưởng. Hai con người, một chiếc xe bé xíu, cứ thế mà đồng hành chen qua từng dòng xe. Nhìn vừa buồn cười, vừa thương, vừa thấy rõ cái cách người Hà Nội yêu nhau: giản dị, mộc mạc, nhưng bền chắc hơn bất kỳ bộ yên xe nào.
