Theo phong tục truyền thống của người Việt Nam, vào ngày Tết Hàn thực, các gia đình thường chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để dâng lên bàn thờ để cầu mong tổ tiên.
Nguồn gốc Tết Hàn thực
Theo nghĩa chữ Hán, “Hàn” là lạnh, “thực” là ăn, “Tết Hàn thực” là tết ăn đồ lạnh. Phong tục cổ truyền này có nguồn gốc theo một câu chuyện ly kỳ truyền tụng nhiều đời.
Chuyện kể rằng vào đời Xuân Thu (770 – 221), Vua Tấn Văn Công nước Tấn gặp loạn nên phải bỏ nước lưu vong sống cảnh nay đây mai đó, lương thực cũng cạn kiệt. Thấy vậy, Giới Tử Thôi là tiến sĩ theo phò Vua đã lén cắt một miếng thị đùi mình nấu lên dân vua. Vua ăn xong, hỏi ra mới biết đem lòng cảm kích vô cùng.
Về sau, Tấn Văn Công giành lại được ngôi vương, trở về làm Vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, ông về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn. Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm. Nhưng Tử Thôi nhất quyết không quay về lĩnh thưởng nên vua ra lệnh đốt rừng nhằm thúc ép Tử Thôi quay về. Không ngờ Tử Thôi quyết chí chịu chết cháy trong rừng. Hôm ấy là ngày 3.3 Âm lịch.
Nhà Vua vô cùng hối hận nên cứ đến 3.3 Âm lịch dân bị cấm dùng lửa nấu ăn. Đây được coi là ngày Tết Hàn thực.
Mặc dù có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng Tết Hàn thực của người Việt vẫn mang những sắc thái riêng. Điều đặc biệt, người Việt còn sáng tạo nên bánh trôi, bánh chay là những thức ăn nguội tượng trưng cho Tết Hàn thực.
Ý nghĩa Tết Hàn thực
Vào ngày 3.3 Âm lịch, người dân thường làm bánh trôi, bánh chay để dâng cúng tổ tiên. Đây là dịp để con cháu hướng về cội nguồn thể hiện truyền thống “uống nước nhớ nguồn”.
Những ngày này, trên các tuyến phố và các chợ trên địa bàn Hà Nội, các tiểu thương đã bày bán rất nhiều bánh trôi, bánh chay cũng như nguyên liệu làm bánh để phục vụ người dân.
Liên quan tới phong tục này, trao đổi với PV Lao Động, nhà nghiên cứu văn hóa – TS. Nguyễn Ánh Hồng (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) lý giải ý nghĩa của Tết Hàn thực.
Theo TS Nguyễn Ánh Hồng, Tết Hàn thực khi du nhập vào Việt Nam đã có những thay đổi phù hợp với văn hóa, phong tục của người Việt.
“Tết Hàn thực đã hợp nhất với tết bánh trôi, bánh chay, tết tháng 3 của người Việt. Bản thân ngày tết này cũng mang ý nghĩa và thể hiện rõ nét về đặc trưng văn hóa, lối sống, những khát vọng mơ ước rất riêng của người Việt.
Chính điều này đã tạo nên sức sống lâu bền của ngày tết bánh trôi, bánh chay. Khác với Tết Hàn thực ở Trung Quốc – thường không đốt lửa trong 3 ngày và chỉ ăn đồ lạnh đã nấu sẵn trước đó, ở Việt Nam, người dân không kiêng lửa, mọi việc nấu nướng vẫn diễn ra bình thường”, TS Nguyễn Ánh Hồng nói.
Vì sao lại cúng bánh trôi, bánh chay vào lễ Hàn thực?
Cũng theo TS Nguyễn Ánh Hồng, việc dùng bánh trôi, bánh chay để cúng lễ cũng mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp. Thứ nhất, nó thể hiện cho văn hóa lúa nước. Cả hai thứ bánh đều được làm từ bột gạo nếp thơm, thành quả lao động vất vả mới có được để dâng lên ông bà, tổ tiên.
Ngoài ra, điều này còn bắt nguồn từ tích truyện “bọc trăm trứng của mẹ Âu Cơ”. Bánh trôi tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra thành 50 người con lên rừng theo mẹ. Bánh chay tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra thành 50 người con theo cha xuống biển. Chính vì thế, Tết Hàn thực của người Việt chủ yếu mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tưởng nhớ công lao của những đã khuất.
“Bánh trôi nguyên bản là màu trắng, hình tròn đầy thể hiện cho khát vọng về những điều tốt đẹp, viên mãn tròn đầy, tinh khiết trong cuộc sống. Ngày nay, nhiều gia đình thường “chuộng” bánh trôi chay, nhiều màu sắc, tuy nhiên điều này không đúng với ý nghĩa nguyên gốc của ngày lễ Hàn thực” – TS Hồng nhấn mạnh.
Chuyên gia này cũng cho rằng, vào ngày lễ này, các gia đình không cần chuẩn bị “mâm cao, cỗ đầy”, bày vẽ các thủ tục tốn kém mà chỉ cần thành tâm, dâng bánh trôi, chay lên ban thờ ông bà, tổ tiên, nguyện cầu những điều tốt đẹp, an lành trong cuộc sống.
Theo dõi Image Travel & Events để cập nhật thêm nhiều thông tin!
Nguồn: Báo Lao Động
